گفتگو با حجت‌الاسلام‌ ریاضت درباره شیوه و روش امامت حضرت هادی (ع) | در خط خدا

آمنه مستقیمی | شهرآرانیوز؛ نام مبارک ایشان علی است و در بسیاری از متون ذکر شده است که در منطقه مسکونی صریا متولد شدند و زمین را با قدوم متبرک خود زینت بخشیدند. مادرشان بانوی فاضله «سمانه مغربیه» است و پدر بزرگوارشان، امام بخشش و سخاوت، جوادالائمه (ع). رهبر معظم انقلاب درباره ایشان می‌فرمایند: «امام هادی و امامان دیگر علیهم‌السلام، همه در این خط حرکت کرده‌اند که حاکمیت خدا را، حاکمیت قانون الهی را، بر جامعه‌ها حکومت بدهند. تلاش‌ها شده است، جهاد‌ها شده است، زجر‌ها کشیده شده است، زندان‌ها و تبعید‌ها و شهادت‌های پرثمر و پربار در این راه تحمل شده است».

به‌مناسبت فرارسیدن سالروز ولادت امام‌هادی (ع) و به‌منظور بررسی بابی که ایشان در اعتقاد و التزام به ولایت برای شیعیان گشوده‌اند، با حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمود ریاضت، کارشناس و خطیب مذهبی، گفتگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

چرا هادی‌الائمه (ع)؟

همه ائمه (ع) نقش هدایت و ارشاد جامعه به‌سمت حق و حقیقت را برعهده دارند، اما امام‌هادی (ع) به‌دلیل محدودیت‌های زمانی و مکانی که خلفا در حق ایشان اعمال می‌کردند و دسترسی نداشتن شیعیان به امامان، مجبور به به‌کارگیری شیوه‌ای متفاوت شدند. آن حضرت روی نقطه اصلی معارف دینی یعنی امامت و ولایت دست گذاشتند، بنابراین در سیره عملی امام‌هادی (ع) می‌بینیم که حضرت در برخی مواضع بسیط و عمیق، موضوع ولایت و امامت را بیان کرده‌اند؛ همچون زیارت جامعه‌کبیره و زیارت غدیریه امیرالمؤمنین (ع) و در برخی مواضع، عملا در این‌باره اقدام کرده‌اند؛ چنان‌که در مقابل آن‌ها که مدعی امامت یا فرزندی ائمه (ع) بودند، چنین برخوردی می‌کردند و ما این بعد از حیات ایشان را نادیده گرفته‌ایم.

نقل است در زمان امامت امام‌هادی (ع)، خانمی مدعی شد که حضرت زینب (س) و فرزند امیرالمؤمنین (ع) است که مدتی غایب بوده و اکنون مأمور به ظهور و امامت است. این خانم با این ادعای گزاف، مریدانی یافته بود و کار‌های خارق‌العاده‌ای هم در این زمینه انجام می‌داد، تاجایی‌که حتی دستگاه خلافت هم مقابل او مستأصل ماند و با وجود دشمنی با حضرت هادی (ع)، برای رفع مشکل به ایشان متوسل شد. امام‌هادی (ع) فرمودند: «بدن فرزندانی که به‌طور مستقیم از ذریه حضرت زهرا (س) هستند و نسبتشان به ایشان و حضرت امیر (ع) می‌رسد، بر وحوش و درندگان حرام است.

اگر این خانم واقعا از ذریه فاطمه (س) است، او را مقابل درندگان بیندازید تا ثابت شود». این جمله تا آن زمان بیان نشده بود. وقتی متوکل به این کار فرمان داد، آن زن از این راهکار، برآشفت و وحشت و توبه کرد.
متوکل عباسی و مشاوران او درصدد سوءاستفاده از این مسئله برآمدند و گفتند: اگر بدن فرزندان حضرت زهرا (س) بر درندگان حرام است، امام‌هادی (ع) که مدعی فرزندی حضرت زهرا (س) و امیرالمؤمنین (ع) است، خود به میان درندگان برود.

امام‌هادی (ع) با آرامش به درون قفس درندگان رفتند و جالب آنکه آن درندگان، مقابل پای حضرت هادی (ع) نشستند و گویی با ایشان سخن می‌گفتند (این از کرامات ائمه (ع) است که همچون حضرت سلیمان (ع) با حیوانات سخن می‌گفتند) از نکات آموزنده این ماجرا، آن است که اگر درباره ولایت سخن می‌گوییم، باید پای آن بایستیم، اما معمولا شاهدیم که جامعه ولایی ما، شعاری است نه شعوری و حاضر نیست به آنچه می‌گوید، عمل کند. ما ولایت را به‌راحتی تفسیر می‌کنیم، اما در عمل به‌سختی پای آن می‌ایستیم.

درسی که هادی‌الامم (ع) به ما دادند

امام‌هادی (ع) به ما آموختند که اگر می‌گوییم «اللّهُمَّ اجعَل مَحیایَ مَحیا محمد و آل‌محمد (ص)»، باید در عمل نیز این سبک از زندگی را اجرا کنیم؛ چنان‌که ائمه (ع) از حضرت زهرا (س) الگو می‌گرفتند. از امام‌زمان (عج) است که فرمودند: «در دختر رسول خدا (ص) برای من اسوه‌ای حسنه است». پرسش مهم آن است که ما به‌عنوان محبان و شیعیان در الگوگیری از سبک زندگی حضرات معصوم (ع)، چقدر حاضریم شبیه آن حضرات زندگی کنیم؟ حضرت امیر (ع)، حضرت زهرا (س)، حسنین (ع) و زینبین (س) و فضه در خانه‌ای هفده‌متری زندگی می‌کردند. چند نفر از ما شیعیان حاضر به زندگی در چنین فضایی هستیم؟

اگر ۲۰ درصد زیارت‌عاشوراخوان‌ها به زیارت عاشورایی که می‌خوانند عمل کنند، بسیاری از مشکلات ما برطرف می‌شود؛ ما حرف خوب می‌زنیم، اطعام می‌دهیم، جشن می‌گیریم، اما چه اندازه از اهداف و معارف غدیر را تبیین و نهادینه می‌کنیم؟ اینکه بر اطعام غدیر این‌قدر تأکید شده است، فقط برای غذا نیست. قبلش این است که حاضران به غایبان برسانند که حقیقت دین به ولایت است و حقیقت ولایت به عمل ولایی است. امثال ابوذر و عمار به ساده‌ترین کلام با امیرالمؤمنین (ع) بیعت کردند، اما در عمل، ولایت‌پذیری خود را به منصه ظهور گذاشتند، درحالی‌که آن‌ها که در غدیر گرم‌ترین تبریک‌ها را به امیرالمؤمنین (ع) گفته‌بودند، پس از رحلت پیامبر (ص) ولایت حضرت را غصب کردند.
تأکید امام‌هادی (ع) بر عمل به حرف‌هایی است که می‌گوییم؛ چنان‌که خود حضرت به قفس شیر‌ها رفتند و پای حرفشان ایستادند. حضرت هادی‌الائمه (ع) به ما یاد می‌دهند که چطور پای ولایت بایستیم.

در ادامه حتما بخوانید معرفی اسلام ناب از نگاه علی‌بن‌موسی‌الرضا (ع)

۲ میراث امام‌هادی (ع)

دو میراث گران‌بها از امام‌هادی (ع) در عرصه هدایتگری برای شیعیان مطرح است که دشمن متوجه ارزش آن شده است؛ چنان‌که دشمنان در چند سال اخیر در فضای جنگ نرم با معارف شیعی، بر امام‌هادی (ع) و معارف ایشان متمرکز شده‌اند؛ چون نقش کلیدی ایشان را دریافته‌اند. نخستین میراث، زیارت جامعه‌کبیره است که اهل معرفت از آن به سند هویتی و شناسنامه شیعه یاد می‌کنند و دیگری، زیارت غدیریه که لقب دکترین و پایان‌نامه شیعه را دارد.

در این زیارت مفصل غدیریه، امیرالمؤمنین (ع) با بیش از ۷۳ آیه که به اثبات ولایتشان اشاره می‌کند و نیز بیش از پنجاه روایت نبوی که موردقبول همه فرق اسلامی است، زیارت می‌شوند؛ یعنی امام‌هادی (ع) درقالب زیارت، ولایت حضرت امیر (ع) را تبیین کرده‌اند. اگر این‌ها را بدانیم، می‌توانیم با مخالفان حضرت مناظره کنیم و بر آن‌ها چیره شویم.
کلام اهل‌بیت (ع)، قرآن صاعد است. پیوستگی قرآن و عترت در این زیارت را امام‌هادی (ع) به‌خوبی تبیین فرموده‌اند و این فرمایش پیامبر (ص) که قرآن و عترت ازهم جدایی‌ناپذیر هستند، در این زیارت به‌خوبی آمده است.

ما قرآن مجید را می‌خوانیم تا به ثواب آن دست یابیم، اما از همین بیش از هفتاد آیه‌ای که امام‌هادی (ع) در این زیارت آورده‌اند، غافلانه می‌گذریم، درحالی‌که قرآن، کتاب آخرت نیست، بلکه دستورالعمل زندگی دنیاست. امام‌هادی (ع) در زیارت غدیریه، راه عملیاتی کردن قرآن را به ما می‌آموزند. امام‌صادق (ع) فرمودند: «آیات و سور قرآن، حفظ، اما راهکار‌های عملیاتی آن ضایع می‌شود». چنان‌که بانکداری ما ربوی است و برای قرض‌الحسنه، دیرکرد گرفته می‌شود.

جامعه کبیره می‌خواهد اعتقاد به ولایت را در ما عملیاتی کند. امام‌هادی (ع) زیارت جامعه را برای خواندن در حرم‌ها انشا نکرده‌اند، این‌ها برای تبیین در عمل است. بالاترین جهاد، جهاد در عمل است. جهاد لسانی هم ثواب دارد، اما اصل با عمل‌گرایی است؛ مثل ایستادن در مقابل دشمن تا پای جان، وگرنه صرف گفتن از خوبی جهاد، دردی از ما دوا نمی‌کند. ما همه‌چیز را به زبان محصور کرده‌ایم؛ مثل جهاد لسانی، شکر لسانی و...، ولی در عمل مشکل داریم. امام‌هادی (ع) دو میراث زیارتی را انشا کردند تا ما عمل‌گرا باشیم.

در فراز‌های پایانی زیارت جامعه کبیره، خطاب به امام معصوم (ع) می‌گوییم: «یا وَلِیَّ‌ا...! إنّ بَیْنى وَ بَیْنَ‌ا... عزوجل ذُنُوبا لایاتی عَلَیها الّا رِضاکُم؛ یعنی ما در عمل دچار مشکل هستیم. خدا از ما راضی نمی‌شود، مگر اینکه شما (امام معصوم) از ما راضی باشید». امام‌هادی (ع) به ما یاد می‌دهند که توبه کنیم و کمک بخواهیم تا دیگر سراغ گناه نرویم و آن حضرات شفیع ما شوند.